Innovation ingredients oofuu addunyaa hedduu beektaa .

Filannoo fayyadamtootaa jijjiiruun kalaqa wantootaa industirii nyaataa fi dhugaatii keessatti jijjiirama guddaa fidaa jira.

Hammi mirkanaa’uu dhabuu weerara fi haala addunyaa irraa maddu barbaachisummaa kunuunsa fayyaa ittisaa fi dhimmoota jijjiirama qilleensaa furuu irratti daran cimsee jira, kanaanis wantoota adda addaa ta’an kakaasee jira. Deebii kanaaf, indaastiriin nyaataa fi dhugaatii teeknooloojiiwwan haaraa oomisha warraaqsa uumuu danda’an qorachaa jira. Asitti, wantoota fedhii fayyadamtootaa guutan sirriitti ilaallee, adeemsa wantootaa egeree indaastirii nyaataa fi dhugaatii bocan tokko tokko mul’isna.

Kunuunsa fayyaa ittisaa nyaataa fi dhugaatii irratti dhiibbaa qaba.

Akka addunyaatti, gara mala ittisaa kunuunsa fayyaa irratti jijjiiramni hin haalamne jira. Weerarri kun ilaalcha fayyadamtootaa irratti dhiibbaa guddaa kan qabu yoo ta’u, barbaachisummaa fayyaa kan mul’isu amala keenya irratti dhiibbaa uumuu itti fufa. Kunis, ummata dulloomaa dabalaa dhufe waliin walqabatee, namoonni hedduun fayyaa qaamaa fi sammuu isaanii eeguuf tarkaanfii dursanii fudhatan akka fudhatan taasiseera. Fayyadamtoonni hedduun nyaataa fi dhugaatii keessatti wantoota fayyaa fi fayyaa barbaadaa jiru, kunis kalaqa wantootaa fi dorgommii oomishtootaa fi maqaa daldalaa oofaa jira. Namoonni qulqullina jireenya isaanii irratti akka invastimantii yeroo dheeraa ta’etti ilaalu.

Kibba Baha Eeshiyaatti, qorannoo haaromfame 'Homolojii Nyaata Qorichaa' dabalatee, wantoota nyaata aadaa keessatti adeemsifamu deebi'ee ka'uun jira. Yaad-rimeen kun, hundee qoricha aadaa Chaayinaa keessatti, fayyadamtoota ammayyaa biratti harkifannaa argachaa jira, akkasumas qorannoon keenya akka agarsiisutti sirna ittisa qaamaa guddisuuf nyaata fayya qabeessa ta’e dursa kennuunis Taayilaanditti adeemsa guddaa dha: fayyadamtoota Taayilaandi shan keessaa sadii nyaata ittisa qaamaa guddisan kan akka fuduraalee haaraa fi nyaata ZN-badhaadhe dammaqinaan fayyadamu; Xiyyeeffannaan fayyaa ittisa qaamaa irrattis Filippiins keessattis kan dhaga’ame yoo ta’u, fayyadamtoonni umuriin isaanii waggaa 45 ol ta’an dhibbeentaa 80 ol ta’an oomishaalee nyaataa dandeettii dhukkuba ofirraa ittisuu guddisan barbaadaa jiru.

Qorannoon gabaasa Mintek, qorannoo gabaa wantoota baala mukaa Taayilaandi 2023, akka agarsiisutti, wantoota orgaanikii uumamaa, keessumaa kanneen akka jinjibilaa, turmeric, fi ginseng, keessumaa qulqullina, fayyaa fi qabeenya nageenyaa isaaniif gatii guddaa akka qaban agarsiisa. Hotta Cool, dhugaatii baala jinjibilaa dhuguuf qophaa'ee fi vitaaminii C, E fi A tiin jajjabeeffame, maqaawwan adeemsa kana qaban keessaa isa tokko. Hotta Cool akka filannoo fayyaa-dammaqinaatti of dhaabbachaa jira, amaloota dandeettii dhukkuba ittisuu qaamaa fi bullaa'insa guddisan kan qaama isaa ijoo, jinjibilaa cimsa.

Maddi: Hotta qabbanaa'aa

Maddi qorichaafi nyaataa wal fakkaatu addunyaa irratti deema .

Yaad-rimeen 'Qorichaa fi Nyaata walfakkaataa' jedhus har'a gabaa warra dhihaa keessatti jaallatamaadha. Walqaxxaamurri nyaataa fi kunuunsa fayyaa dabalaa dhufeera, nyaanni dhimmoota fayyaa umurii fi akkaataa jireenyaa wajjin walqabatan dammaqinaan bulchuuf itti fayyadama.

UK keessatti millennials 10 keessaa torba fayyaan isaanii umurii wajjin hir'achuu isaanii ni yaadda'a; Jarmanitti waggoota shanan dhufan keessatti namoonni %60 fayyaan isaanii ni manca’a jechuun yaaddoo qabu.

Yaaddoon kun kan hammaatu rakkoolee fayyaa nyaataan walqabatan kanneen akka dhukkuba sukkaaraa gosa 2ffaa fi furdina qaamaa dabaluu isaaniitiin. Fayyaan meetaabolii gaarii hin taane yeroo baayyee ulfaatina qaamaa dabaluu wajjin kan walqabatu yoo ta’u, carraa dhukkuboota yeroo dheeraa adda addaa ni dabala. Kanaaf, maqaaleen daldalaa filannoo 'sukkaaraa irraa bilisa' dhiyeessaa jiru, nyaata beekamaa akka ketogenic diet fayyadamtoonni fayyaa meetaabolii isaanii to'achuuf gargaaran waliin walsimsiisuun isaanii dabalaa dhufeera.

Akkasumas, oomishaaleen to’annoo sukkaara dhiigaa fayya qabeessa ta’e guddisuuf wantoota akka budaa banaanaa magariisaa, seeloosa, fi kiroomiyeemii of keessaa qaban mul’achaa jiru. Maqaawwan iddoo nyaataa kalaqaan guutaman kana keessatti cimanii dhiiban keessaa tokko US keessatti superguts yoo ta’u, baroonni piroobaayootikii isaanii makaa istaarjii dandamatuu banaanaa magariisaa of keessaa qabuun bocaman akkaataa wantoota nyaataa rakkoo fayyaa meetaabolii furuuf gargaaruu danda’aniif moodeela dha. Superguts fayyadamtoota fayyaa meetaabolii isaanii fooyyessuu barbaadaniif akka furmaata nyaataa fi akkaataa jireenyaatti of dhaabbata.

Humna asxaalee .

Wantoonni soorata fayya qabeessa ta’aniif qophaa’an, mootummoota addunyaa irraa deeggarsa ta’aniin kan oofan, dagaaguu itti fufu. Biyyoonni hedduun imaammata cimaa indaastiriin nyaataa fi dhugaatii itti gaafatamummaa fayyaa fayyadamtootaa guddisuuf qabu tokko tokko akka ba’u gaafatu hojiirra oolchaa jiru. Sukkaara, soogidda, cooma guutuu fi kaalorii hir’isuun naannoowwan xiyyeeffannoo ijoo ta’anii hafa. Kunis jalqabbii akka gibira sukkaara, uggura oomishaalee cooma, soogiddaafi sukkaara (HFSS) fi sirna asxaa duraa, kan akka Awurooppaa keessatti qabxii nutrii fi asxaa ibsaa tiraafikaa UK keessatti mul’atu keessatti calaqqisa. Daataan Mintel akka agarsiisutti, fayyadamtoonni Faransaay, Jarman, Poolaandi fi Ispeen %30 ol sirni madaallii soorataa oomishni tokko hangam fayya qabeessa akka ta’e murteessuuf karaa hundarra gaarii ta’uu amanu. Iftoomin kun fayyadamtoonni qabiyyee soorataa fi qulqullina oomishaa irratti filannoo odeeffannoo irratti hundaa’e akka godhan dandeessisa. Fedhiin oomishaalee soorataa ta’an nyaata fi dhugaatii dabalataa kalaqa wantootaa oomisha oomishaa deeggaru ni jajjabeessa.

Heddumina wantootaa fayyaa namootaa fi pilaaneetii kanaaf gumaacha qaba .

Sirni nyaataa addunyaa keenyaa karaa dheeraa irra gaheera, garuu gatii akkamiitiin? Jaarraa darbe keessa oomishni nyaataa industirii guddate oomisha nyaataa gatii salphaa fi fedhii ummata guddachaa jiruu guutuu akka danda’u taasiseera. Garuu gama biraatiin jira: dhiibbaa naannoo. Hojimaanni qonnaa qabeenya guddaa qabu pilaaneetii kana miidhaa jira, akkasumas oomisha bineensotaa irratti garmalee hirkachuu keenya ykn midhaan muraasa qofa, kan akka ruuzii, qamadii fi boqqolloo, dhiyeessii nyaataa fi oomisha keenya jijjiirama qilleensaaf saaxilamaadha.

Itti fufiinsi fayyadamtoota hedduu addunyaa guutuuf yaaddoo olaanaadha. Qorannoon Mintel akka agarsiisutti fayyadamtoota Kanaadaa 10 keessaa afur fi US keessatti harka sadii ol daldaltoonni itti fufiinsa fooyyessuuf itti gaafatamummaa guddaa qabu jedhanii amanu. Fedhiin egeree itti fufiinsa qabu guddachaa dhufuun isaa, industirii nyaataa fi dhugaatii wantoota isaa adda gara gochuu fi gochaalee madda itti fufiinsa qabu fudhachuun dandeettii yeroo dheeraa indaastirichi qabu mirkaneessuu fi dhiibbaa naannoo isaa xiqqeessuudha.

Kunis nyaata bineensota irratti hundaa’e qabeenya cimaa ta’e irraa gara filannoowwan itti fufiinsa qabanitti akka fagaatu gochuuf kalaqa wantootaa hatattamaan barbaachisaa ta’a. Akka kuusa deetaa oomisha haaraa addunyaa Mintal (GNPD) jedhutti, oomishaaleen nyaataa haaraa addunyaa guutuutti %3 ol ta’an pirootiinota biqiltoota irraa argamanii of keessaa qaba jedhu.

Pirootinoonni biqiltoota irratti hundaa’an malees, fayyadamtoonni addunyaa irrattis amala nyaataa itti fufiinsa qabu guddisuuf gargaaruuf wantoota biroo yaaluuf fedhii qabu. Biraandiiwwan filannoo fayyadamtootaaf deebii kennuu fi gara midhaan haala qilleensaa dandamatutti adda adda ta’uu jalqabanii jiru. Singaapoor Whatif Foods fi oomishni isaa fakkeenya ta'ee, noodeelii bambara peanuts waliin akka ingredient, pursing to be a regenerative gramp kan fayyaa biyyee deebisuuf, gogiinsa dandamachuu fi jijjiirama qilleensaa furuuf qophii ta'uu danda'u.

Maddi: Whatif Nyaata

Wantoota mi’aawaa fi itti fufiinsa qaban .

Industiriin nyaataa biqiltuu irratti hundaa’e, ilaalcha itti fufiinsaafi fayyaatiin hawwatamuu isaatiin xiyyeeffannoo guddaa kan hawwate yoo ta’u, bara 2018tti yeroo meetirookii kan mudatedha.Indaastirichi ammallee guddachaa kan jiru yoo ta’u (suuta suuta ta’us), ho’i isaa suuta suutaan qabbanaa’aa jira, keessumaa oomishoonni hedduun amaloota akka mi’aa, gatii fi uumamaatiin ejjennoo fayyadamtootaa guutuu waan dadhabaniif.

Itti fufiinsi waan ijoodha, garuu amala nyaata fayyadamaa irratti dhiibbaa uumuuf ofuma isaatiin gahaa ta’uu dhiisuu danda’a akkasumas mi’aa waliin walitti makamuu qaba. Fayyadamtoonni Jarmanii harki sadii fi fayyadamtoota Faransaay keessaa harki afur lamaan isaanii iyyuu akka oomisha fooniitti mi’aa fi uwwisa oomisha tokkoo qabaachuun bakka bu’aa foon tokko kan biraa irraa akka bitatan isaan kakaasa jedhanii walii galu. Austrian brand Revo dhaabbata teeknooloojii fi wantoota itti fayyadaman fayyadamuun bakka bu'oota pirootiinii dhandhamaa barbaadaniidha. Teeknooloojii maxxansaa 3D fayyadamuun saalmoonii veegaanii oomishuuf kan beeksisan yoo ta'u, kunis slice haphii fi faayibara mi'aawaa ta'e kan saalmoonii baratamee wajjin wal fakkaata.

Fayyadamtoonni yeroo qaala’iinsa jireenyaa keessatti wantoota itti fufiinsa qaban dursa akka kennan gargaaruu .

Waa’ee jireenya itti fufiinsa qabu irratti hubannoon dabaluu jiraatus, qaala’iinsi jireenyaa gufuu ta’ee jira. Qaala’iinsi jireenyaa fayyadamtoota warra dhihaa fi Bahaa keessatti oomisha itti fufiinsa qabu irraa duubatti akka deebi’an ykn baasii dabalataa baasuu akka hin dandeenye taasiseera. Qaala’iinsi jireenyaa itti fufee waan jiruuf fayyadamtoonni baay’een yeroo nyaata bitatan itti fufiinsa kaa’uuf carraaqaa waan jiraniif, maqaaleen daldalaa ragaa naannoo isaanii cimsuu danda’u. Filannoo itti fufiinsa qabu keessatti gatii hammachuudhaan, oomishoonni caalaatti dhaqqabamaa fi hawwataa waan ta’aniif, fayyadamtoonni kutannoo maallaqaa isaanii osoo hin miidhiin murtoo naannoodhaaf mijaawaa ta’e akka murteessan taasisa.

Teeknooloojiin akkaataa nyaataa fi dhugaatii kalaqaan guutame irratti warraaqsaa jira .

Mintel kalaqawwan wantoota itti fufiinsa qaban keessatti teknooloojiiwwan haaraa gahee olaanaa akka qabaatan ni eega. Artificial Intelligence (AI) duraanuu wantoota haaraa-baayoo-aktiiwii ta'an kan Brightseed fayyadama AI argachuuf itti fayyadamaa jira, argannoo wantoota fayyaa gatii guddaa qaban saffisiisuuf.

Teeknooloojiiwwan baayoofoortifikeeshiniis kalaqa wantoota itti fayyadaman ni oofu. Walhormaata sirrii ta’ee fi xaa’oo midhaanii guddisuudhaan, teeknooloojiin kun midhaaniif soorata dabalataa kennuu danda’a. Kunis fedhii fayyadamtootaa nyaata hojiirra ooluu danda'u keessatti guddachaa jiru waliin wal simu, keessumaa akka qaama 'Fayyaa Dulloomuu Trend' tti. UK keessatti fayyadamtoota shan keessaa gara afuriitti kan dhiyaatan vitaaminii fi albuuda isaan barbaachisu hunda argachuun dulloomuu fayya qabeessaaf barbaachisaa dha jedhanii amanu. Kana malees, jaalatama nyaata biqiltoota irratti hundaa’e guddachaa dhufuun, waa’ee hanqina vitaamin B12 yaaddoon guddachaa jira, kunis irra caalaa oomishaalee bineensotaa keessatti argama. Kanaaf ammoo gareen qorattoota Giddugala Joon Innes, Lettus Grow fi Quadram Institute UK keessatti argaman teknooloojii baayoofoortifikeeshinii fayyadamuun furmaata hojjetaniiru. Isaanis biqiltoonni baaqelaa vitaamin B12n jajjabeessan kan oomisha tokkoof guyyaa guyyaan B12 akka fudhatamu gorfamu of keessaa qaba, kunis foon loonii lamaa wajjin wal gitu. Kunis akkaataa teeknooloojiin dandeettii wantoota nyaataa kalaqaan guutaman kanneen soorataan badhaadhan itti qabatu agarsiisa.