ካብ ቆርቆሮ ኣሉሚንየም መስተ ክትሰቲ ኸለኻ ኽትከውን ዘይትኽእል ድዩ፧

ኣብ ዝሓለፈ ዓመታት፡ ካብ ቆርቆሮ ኣሉሚንየም ምስታይ ዘስዕቦ ሳዕቤናት ጥዕና እናወሰኸ ዝኸይድ ዘሎ ስክፍታታት እናወሰኸ መጺኡ። ኣብ መላእ ዓለም ህቡብነት ቆርቆሮ መስተታት እናዓበየ ኣብ ዝኸደሉ ዘሎ እዋን፡ ድሕነት ናይዞም ፍርያት ዝምልከት ሕቶታት መብዛሕትኡ ግዜ ይለዓል። ኣሉሚንየም ቆርቆሮ ንምስታይ ውሑስ ድዩ ወይስ ንጥዕና ዝኸውን ሓደጋታት ከስዕብ ይኽእል ድዩ? እዚ ጽሑፍ’ዚ ነዞም ናይ ሓባር ስክፍታታት ንምፍታሕ፡ ጽውጽዋያት ካብ ሓቅታት ንምፍላይን፡ ከምኡ’ውን ባዶ ኣሉሚንየም ቢራ ቆርቆሮ ሓዊስካ፡ ንመዓሸጊ መስተ ውሑስን ዘተኣማምንን ምርጫ ከም ዝኾኑ፡ ስለምንታይ’ዩ ክቡር ርድኢት ንምሃብ ዝዓለመ እዩ።

1. ውህደት ናይ ኣሉሚንየም ቆርቆሮ .

ቆርቆሮ ኣሉሚንየም ካብ ውህደት ናይቲ ንሓይሊ፡ ቀሊልነትን ጽንዓትን ዝተዳለወ ንዋት ዝስራሕ እዩ። ብቐንዱ እዞም ቆርቆሮታት ካብ ሓደ ቅይሕ ኣሉሚንየም ዝተሃንጹ ኮይኖም እቲ ቆርቆሮ ቀሊልን ንመጉዳእቲ ዝጻወርን ምዃኑ ዘረጋግጽ እዩ። እቲ ደጋዊ ገጽ ናይቲ ቆርቆሮ ብተለምዶ ብህያው ዲዛይናት ክሕተም እንከሎ፡ እቲ ውሽጣዊ ገጽ ድማ እቲ መስተ ምስቲ ኣሉሚንየም ባዕሉ ብቐጥታ ንኸይመጽእ ብንጣር መከላኸሊ ንብረት ይለበስ።

ሓደ ልሙድ ግጉይ ኣረኣእያ፡ ቆርቆሮ ኣሉሚንየም ካብ ኣሉሚንየም ብረት ጥራይ ዝተሰርሐ ምዃኑ እዩ። ኣብ ክውንነት ዘመናዊ ቆርቆሮ ብጥንቃቐ ዝተሰርሑ ተወሳኺ ንዋት ከም ሽፋንን ሽፋንን ዝኣመሰሉ እዮም። እዞም መብዛሕትኡ ግዜ ካብ ፕላስቲክ ረዚን ዝስራሕ ሽፋን፡ ነቲ ኣሲዳዊ መስተታት ከም ሶዳን ቢራን ምስቲ ብረት ምላሽ ከይህብ ይኽልክሉ፡ እዚ ድማ ዘይጥዑም ለውጢ ጣዕሚን ክኸውን ዝኽእል ኬሚካላዊ ምቅላዕን ከስዕብ ይኽእል።

2. ጽውጽዋይ ኣሉሚንየምን ጥዕናን .

ሓደ ካብቲ ኣብ ከባቢ ቆርቆሮ ኣሉሚንየም ዝርከቡ ኣዝዮም ስፍሕ ዝበሉ ጽውጽዋያት፡ ኣሉሚንየም ምቅላዕ ንጥዕና ክጎድእ ከም ዝኽእል ዘተሓሳስብ ስክፍታ እዩ። ብፍላይ ገለ ውልቀሰባት ንኣሉሚንየም ምስ ሕማም ኣልዛይመር የዛምድዎ፣ እዚ ድማ ካብ ቆርቆሮ ኣሉሚንየም ምስታይ ነዚ ኩነታት ናይ ምምዕባል ሓደጋ ክውስኽ ከምዝኽእል ስግኣት ይፈጥር። ይኹን እምበር፡ ካብ ቆርቆሮ ምስ ኣልዛይመር ወይ ካልእ ናይ ኒውሮሎጂካዊ ኩነታት፡ ኣሉሚንየም ምቅላዕ ዘራኽብ ውዱእ ሳይንሳዊ መርትዖታት ከምዘየለ ሰፊሕ መጽናዕቲ ኣረጋጊጹ።

ብዙሓት ካብቶም ብዛዕባ ኣሉሚንየም ዝምንጩ ጽውጽዋያት ካብ ግዜኡ ዝሓለፎ መጽናዕትታት ንባህሪ ምቅላዕ ኣሉሚንየም ብመንገዲ መዓልታዊ ሃለኽቲ ፍርያት ብትኽክል ዘንጸባርቕ እዩ። ብመሰረት ማሕበር ኣልዛይመር፡ ኣሉሚንየም ንሕማም ኣልዛይመር ከም ዘስዕብ ወይ ኣበርክቶ ከም ዘለዎ፡ ውዱእ መርትዖ የለን። ኣብ ዝተወሰኑ ኢንዱስትርያዊ ምድላዋት ንኣሉሚንየም ካብ መጠን ንላዕሊ ምቅላዕ ሓደጋታት ጥዕና ከስዕብ ዝኽእል እኳ እንተኾነ፡ እቲ ኣብ ቆርቆሮ መስተታት ዝተረኽበ ኣሰር መጠን ገንዘብ ግን ብሰብመዚ ጥዕና ከም ዝጎድእ ዝቑጸር ደረጃታት ኣዝዩ ትሕቲ እዩ።

3. ኣሎ ድዩ? ካብ ቆርቆሮ ዝተሰርሐ መስተታት ምስታይ ሓደጋታት

ሓደ ካብቲ ቀንዲ ስክፍታታት ብዛዕባ ምስታይ ካብ . ቆርቆሮ ኣሉሚንየም ፡ ኬሚካላት ናብቲ መስተ ክለቅሑ ይኽእሉ ድዮም ዝብል እዩ። እቲ ናይ ኬሚካላዊ ምፍሳስ ተኽእሎታት ብፍላይ ኣብ ላየናቶም ከም BPA (bisphenol A) ዝኣመሰሉ ንጥረ ነገራት ዝሓዙ ክኾኑ ዝኽእሉ ናይ ቀደም ቆርቆሮታት ክመጽእ ከሎ ሕጋዊ ስክፍታ እዩ። ቢፒኤ ምስ ዝተፈላለዩ ናይ ጥዕና ጉዳያት ዝተኣሳሰር ኬሚካል ኮይኑ፡ ምዝንባዕ ሆርሞናትን ጸገማት ምዕባለን ሓዊሱ እዩ።

ይኹን እምበር ኣብ ዝሓለፈ ዓመታት ኣብ ኣሉሚንየም ቆርቆሮ ሽፋን ቢፒኤ ምጥቃም ኣዝዩ ከምዝነከየ ምፍላጥ ኣገዳሲ እዩ። ብዙሓት ኣፍረይቲ መስተታት፡ ነቶም ባዶ ኣሉሚንየም ቆርቆሮ ዘፍርዩ ሓዊስካ፡ ቢፒኤ ካብ መዐሸጊኦም ንምውጋድ ርኡይ ስጉምቲ ወሲዶም እዮም። ሎሚ መብዛሕትኦም ዘመናውያን ቆርቆሮታት ካብ BPA ነጻ ዝኾኑ ሽፋናት ዝተሰርሑ ኮይኖም ኣብ መንጎ እቲ መስተን እቲ ኣሉሚንየም ንብረትን ውሑስን ውጽኢታውን መከላኸሊ ንምሃብ ዝተዳለዉ እዮም።

ብተወሳኺ፡ ከም ምምሕዳር መግብን መድሃኒትን ኣመሪካ (FDA) ከምኡ’ውን በዓል መዚ ድሕነት መግቢ ኤውሮጳን (EFSA) ዝኣመሰሉ በዓል መዚ ጥዕና፡ ኣብ መዐሸጊ መግብን መስተታትን ንዝጥቀሙ ንብረታት ጽኑዕ ናይ ድሕነት ደረጃታት ኣቐሚጦም ኣለዉ። እዞም ደንብታት እዚኦም ዝኾነ ይኹን ኣብ ሽፋን ቆርቆሮ ኣሉሚንየም ዝጥቀሙሉ ንጥረ ነገራት ንጥዕና ተጠቀምቲ ሓደጋ ከምዘየስዕብ የረጋግጹ።

4. ድሕነት ዘመናዊ ኣሉሚንየም ቆርቆሮ

ሳላ ምዕባለታት ኣብ ምፍራይ ቴክኖሎጂን ለውጢ ኣብ ደንቢን፡ ዘመናዊ ቆርቆሮ ኣሉሚንየም ሕጂ ካብ ዝኾነ እዋን ንላዕሊ ውሑስ ኮይኑ ኣሎ። ኣብ ቆርቆሮ ላኒንግስ ብኣማራጺ ንብረት ምትካእ ንቢፒኤ ምትካእ ድሕንነት ቆርቆሮ መስተታት ኣብ ምርግጋጽ ርኡይ ስጉምቲ ንቕድሚት ኮይኑ ኣሎ።

ብዙሓት ካብቶም ዝበዝሑ ተፈተውቲ ኣፍረይቲ መስተ፡ ሕጂ ካብ BPA ነጻ ዝኾኑ ሽፋን ይጥቀሙ፡ እዚኦም ድማ ድሕነቶም ንምርግጋጽ ሰፊሕ መርመራ ኣካይዶም ኣለዉ። እዞም ሽፋናት ብተለምዶ ካብ ኢፖክሲ ረዚን ወይ ፖሊስተር ሽፋናት ዝስራሕ ኮይኑ ኣብ መንጎ ቆርቆሮ ኣሉሚንየምን ኣብ ውሽጡ ዘሎ ትሕዝቶን ምትእስሳር ንምክልኻል ዝተዳለዉ እዮም። እዞም ዘመናውያን ሽፋናት ውሑሳትን መርዛማት ዘይኮኑን ኮይኖም፡ ኣብ መላእ ዓለም ብተቖጻጸርቲ በዓል መዚ ዝጸደቑ እዮም።

ንተጠቀምቲ፡ CAN ካብ BPA ነጻ ምዃኑ ዘመልክት ምስክር ወረቐትን ምልክትን ምድላይ ኣገዳሲ እዩ። ምስዞም ሓደስቲ ሽፋናት፡ ኣፍረይቲ ነቲ ናይ CAN መዋቕራዊ ቅንዕና ክዕቅብዎ ክኢሎም፡ ነቲ ኣብቲ መስተ ንኽልሕሉ ዘስዕቦ ሓደጋ ጎዳኢ ኬሚካላት ከወግድዎ ክኢሎም እዮም። ቆርቆሮ ሶዳ፡ ቢራ፡ ወይ ካልእ መስተ ትገዝእ ትኹን፡ ዘመናዊ ቆርቆሮ ኣሉሚንየም ኣብ ግምት ብምእታው፡ ዘመናዊ ቆርቆሮ ኣሉሚንየም ኣብ ግምት ብምእታው ከም ዝፍጠር ርግጸኛ ክትከውን ትኽእል ኢኻ።

5. ምቁጽጻር ምቁጽጻር ናይ ቆርቆሮ መስተ መዐሸጊ

ድሕንነት ዝተዓሸጉ መስተታት ንምርግጋጽ፡ ኣብ መላእ ዓለም ዝርከቡ ምቁጽጻር ኣካላት፡ ነቲ ኣብ ቆርቆሮ መስተታት ዝጥቀሙሉ ንዋት ብቐረባ ይከታተሎ። ኣብ ኣሜሪካ፡ ኤፍ.ዲ.ኤ. ናይ ኤፍ.ዲ.ኤ. ኣብ ኤውሮጳ፡ EFSA ተመሳሳሊ ተራ ይጻወት፡ እዚ ድማ ኣብ መግብን መስተታትን ንኽጥቀም ውሑስ ምዃኑ ዘረጋግጽ እዩ።

እዘን ትካላት እዚኣተን፡ ምስ ደረጃታት ድሕነት ከም ዝሰማምዑ ንምርግጋጽ፡ ኣብ መዐሸጊ ዝጥቀማሉ ንዋት፡ እንተላይ ኣብ ሽፋን ናይ ኣሉሚንየም ቆርቆሮ፡ ስሩዕ ገምጋም የካይዳ። ዝኾነ ክመጽእ ዝኽእል ሓደጋታት እንተተለልዩ፡ ተቖጻጸርቲ ሰብመዚ መጠንቀቕታታት ናይ ምውጻእ፡ ፍርያት ክዝክር፡ ወይ ኣብ ልዕሊ ውሑስ ዘይኮነ ንዋት እገዳ ናይ ምውጻእ ስልጣን ኣለዎም።

ብዘይካ እዞም መንግስታዊ ትካላት፡ ኢንዱስትሪ መስተ፡ ብኣህጉራውያን ትካላት ዝተቐመጠ ጽኑዕ ናይ ድሕነት ደረጃታት እውን ይኽተል። እዚ ምቁጽጻራዊ ምክትታል፡ ኣብ ከም ባዶ ኣሉሚንየም ቢራ ቆርቆሮ ዝኣመሰሉ ፍርያት ከም ባዶ ኣሉሚንየም ቢራ ቆርቆሮ፡ መዐሸጊኦም ውሑስ፡ ዝምራሕ፡ ከምኡ’ውን ክህሉ ዝኽእል ናይ ጥዕና ሓደጋታት ከም ዝፍተን ኣብ ምፍላጥ ወሳኒ ተራ ኣለዎ።

6. ኣማራጺታት ንኣሉሚንየም ቆርቆሮ

ቆርቆሮ ኣሉሚንየም ንመዕሸጊ መስተ ህቡብን ብሰፊሑ ዝጥቀመሉን ምርጫ ክኸውን እንከሎ፡ ንተጠቀምቲ ጥራይ ዝረኽብዎ ኣማራጺ ኣይኮኑን። ካልኦት መዐሸጊ ንብረት ከም ጥርሙዝ ብርጭቆን ፕላስቲክ መትሓዚታትን መብዛሕትኡ ግዜ ምስ ቆርቆሮ ኣሉሚንየም ብመንጽር ድሕነት፡ ጽልዋ ከባብን ውጽኢታዊነትን ይነጻጸሩ።

ብርጭቆ ጥርሙዝ  ፡ ብርጭቆ ዘይ-ረኣክቲቭ ንብረት እዩ፡ ማለት ምስቲ ኣብ ውሽጢ ዘሎ ትሕዝቶታት ኣይራኸብን ማለት እዩ። ብተወሳኺ ውቁብ ስነ-ጽባቐ ስለ ዘቕርብ ዳግማይ ክዕጾ ዝኽእል፡ ንዝተወሰነ ፕሪምየም መስተታት ፍቱው ይገብሮ። ይኹን እምበር ብርጭቆ ካብ ኣሉሚንየም ዝኸበደ ኮይኑ ንኽስበር ዝያዳ ተቓላዓይ እዩ፣ እዚ ድማ ናብ ዝለዓለ ወጻኢታት ምልኣኽን ዝያዳ ጎሓፍን ከስዕብ ይኽእል።

ጥርሙዝ ፕላስቲክ:  ፕላስቲክ ጥርሙዝ ቀሊልን ምብራህን ዘይኣትዎ እዩ፣ እንተኾነ ግን ንጣዕምን ጽሬትን ናይቲ መስተ ክጸልዎ ዝኽእል ደረጃ መከላኸሊ ካብ ቀሊልን ኣየርን ዘይክህሉ ይኽእል እዩ። ብተወሳኺ ገለ ዓይነት ፕላስቲክ ከም BPA ዝኣመሰሉ ኬሚካላት ናብ ትሕዝቶታት ክለቅቑ ይኽእሉ እዮም፣ እዚ ሓደጋ ብBPA ነጻ ዝኾነ ፕላስቲክ ይንኪ።

ቆርቆሮ ኣሉሚንየም፡-  እዚ ኣማራጺታት’ዚ እኳ እንተሃለወ፡ ቆርቆሮ ኣሉሚንየም ግን ንቢራ ሓዊሱ ንመዐሸጊ መስተ ዝያዳ ተፈታዊ ምርጫ ኮይኑ ይቕጽል ኣሎ። ምቹእነት፡ ውጽኢታዊነት ወጻኢታትን ከባብያዊ ረብሓታትን ውህደት የቕርቡ። ኣሉሚንየም ኣዝዩ ዳግመ-ምጥቃም ዝኽእል ኮይኑ፡ እዚ ድማ ምስ ካልኦት መዐሸጊ ንብረት ክነጻጸር እንከሎ ንከባብያዊ ጽልዋኡ ይንክዮ።

መደምደምታ

ኣብ መደምደምታ፡ ካብ ቆርቆሮ ኣሉሚንየም ዝመጽእ ጥዕናዊ ሳዕቤናት ዝኸበበ ስክፍታታት፡ ብዓቢኡ መሰረት ዘይብሉ እዩ። ባዶ ኣሉሚንየም ቢራ ቆርቆሮ ሓዊሱ ዘመናዊ ኣሉሚንየም ቆርቆሮታት ብውሑስ፣ ካብ BPA ነጻ ዝኾነ ሽፋን ዝስራሕ ኮይኑ ብሰበስልጣን ጥዕና ዝትግበር ጽኑዕ ናይ ድሕነት ደረጃታት ይግበረሉ። ከም ብርጭቆን ፕላስቲክ ጥርሙዝ ዝኣመሰሉ ኣማራጺ ናይ ምዕሻግ ኣማራጺታት ናይ ገዛእ ርእሶም ረብሓታት ክህልዎም እንከሎ፡ ኣሉሚንየም ቆርቆሮታት ግን ውሑስ፡ ዋጋ ዝቕንስን ንከባቢ ዝምችእን ምርጫ ንመዕሸጊ መስተ ኮይኑ ይቕጽል።

ተጠቀምቲ ኣብቲ መዐሸጊ ዝጥቀሙሉ ንዋት ውሑስን ምቁጽጻርን ንጥዕናን ድሕነትን ብዕምቆት ከም ዝተፈተነ ብምፍላጥ፡ ብሰላም ኣእምሮ፡ ብሰላም ኣእምሮ ከስተማቕሩ ይኽእሉ። ኣሉሚንየም ቆርቆሮ ብምምራጽ፡ ውሑስ ምርጫ ትገብር ጥራይ ዘይኮነስ፡ ግብራውን ዘላቕን ዝኾነ ናይ መዐሸጊ ፍታሕ ትድግፍ ኣለኻ።

ኣብ ዕዳጋ ልዑል ጽሬት ዘለዎ፡ ዘተኣማምን ባዶ ኣሉሚንየም ቢራ ቆርቆሮ እንተሃሊኻ፡ ካብቲ ዝለዓለ ደረጃታት ድሕነትን ጽንዓትን ንምምላእ ዝተዳለወ ዝርዝር ፍርያትና ንላዕሊ ኣይትጠምት። ብዛዕባ ናይ ኣሉሚንየም ቆርቆሮ ምቕራብናን መስመር ፍርያትኩም ብኸመይ ከዕብዩ ከም ዝኽእሉን ዝያዳ ንምፍላጥ ሎሚ ርኸቡና!