Qaruuraa aluminiyeemii keessaa dhuguun fayya-dhabeessa mitii?

Waggoota dhiyoo asitti dhiibbaa fayyaa qaruuraa aluminiyeemii irraa dhufu ilaalchisee yaaddoon dabalaa dhufeera. Jaalatamaan dhugaatii qaruuraa addunyaa guutuutti guddachuu itti fufee waan jiruuf, yeroo baay’ee nageenya oomishaalee kanaa ilaalchisee gaaffiin ni ka’a. Aluminium cans irraa dhuguuf nageenya qaba moo balaa fayyaa fiduu danda'u? Barreeffamni kun yaaddoowwan waliigalaa kana furuuf, dhugaa irraa sheekkoo adda baasuu, akkasumas qaruuraa biiraa aluminiyeemii duwwaa dabalatee maaliif qaruuraa biiraa aluminiyeemii duwwaa ta’e, qaphxii dhugaatiif filannoo nageenya qabuu fi amanamaa akka ta’an hubannoo gatii guddaa qabu kennuu kaayyeffateera.

1. Qabiyyee qaruuraa aluminiyeemii .

Qaruuraa aluminiyeemii meeshaalee humna, salphaa ta’uu fi turtiidhaaf qophaa’an walitti makuun kan hojjetamanidha. Duraan dursee, qaruuraa kun alayidii aluminiyeemii kan qaruuraa salphaa fi xurii dandamatu ta’uu isaa mirkaneessu irraa ijaarama. Fuulli alaa qaruuraa sanaa akkaataa adda addaatiin dizaayinoota socho’aniin kan maxxanfamu yoo ta’u, fuulli keessaa immoo dhugaatiin aluminiyeemii ofii isaa wajjin kallattiin akka hin qunnamneef meeshaa ittisaa laayibariidhaan kan uffifame dha.

Yaadni dogoggoraa beekamaan tokko qaruuraa aluminiyeemii sibiilota aluminiyeemii irraa qofa kan hojjetamanidha. Dhugaa jiru yoo ilaalle, qaruuraa ammayyaa meeshaalee dabalataa kan akka qophee fi liiniin of eeggannoodhaan kan hojjetamanidha. Fooliiwwan kun yeroo baay’ee reezinii pilaastikii irraa kan hojjetaman yoo ta’u, dhugaatiiwwan asiidii qaban, kan akka soodaa fi biiraa, sibiilicha waliin akka hin deebine kan ittisan yoo ta’u, kunis jijjiirama mi’aa namatti hin tolle fi keemikaalaan saaxilamuu danda’u fiduu danda’a.

2. Asoosama aluminiyeemii fi fayyaa .

Sheekkoowwan aluminiyeemii marsanii jiran keessaa tokko saaxilamummaan aluminiyeemii fayyaa irratti miidhaa geessisuu danda’a jechuun yaaddoodha. Keessattuu namoonni tokko tokko aluminium dhukkuba Alzheimer's waliin walqabsiisu, kunis qaruuraa aluminium irraa dhuguun carraa haala kana guddisuu danda'a jedhu uuma. Haa ta’u malee, qorannoon bal’aan akka agarsiisutti ragaan saayinsii quubsaan saaxilamummaa aluminiyeemii qaruuraa irraa gara Alzaayimar ykn haalawwan niwurooloojikaalaa biroo kamiyyuu walitti hidhu hin jiru.

Oduu durii waa’ee aluminiyeemii baay’een isaanii qorannoowwan yeroon isaanii darbe irraa maddu kanneen karaa oomishaalee fayyadamtoota guyyaa guyyaatiin uumama saaxilamummaa aluminiyeemii sirritti hin calaqqisiisu. Akka Waldaan Alzaayimarii jedhutti, aluminiyeemiin dhukkuba Alzaayimariif sababa ta’uu ykn gumaacha akka qabu ragaan murtaa’aan hin jiru. Bakka industirii murtaa’e keessatti aluminiyeemii garmalee saaxilamuun balaa fayyaa fiduu kan danda’u ta’us, hammi hordoffii dhugaatii qaruuraa keessatti argamu sadarkaa aanga’oota fayyaatiin akka miidhaa geessisutti baay’ee gadi ta’a.

3. jiraa ? Dhugaatii qaruuraa dhuguun balaan

Yaaddoo jalqabaa waa’ee dhugaatii dhuguu keessaa tokko . Aluminium cans keemikaalli gara dhugaatiitti dhangala'uu danda'uu fi dhiisuu isaati. Keemikaalli dhangala’uu danda’u yaaddoo seera qabeessa ta’a, keessumaa yeroo qaruuraa dulloomaa wantoota akka BPA (Bisphenol A) linings isaanii keessatti of keessaa qabaachuu danda’an. BPA keemikaala dhimmoota fayyaa adda addaa waliin walqabatee ture, jeequmsa hormoonii fi rakkoo guddinaa dabalatee.

Haa ta'u malee, itti fayyadamni BPA aluminium can linings keessatti waggoota dhiyoo asitti haalaan hir'achuu isaa hubachuun barbaachisaadha. Oomishtoonni dhugaatii hedduun, kanneen qaruuraa biiraa aluminiyeemii duwwaa ta’an oomishanii dabalatee, BPA paakeejii isaanii irraa dhabamsiisuuf tarkaanfii guddaa fudhataniiru. Har’a, qaruuraa ammayyaa irra caalaan isaanii, dhugaatii fi meeshaa aluminiyeemii gidduutti danqaa nageenya qabuu fi bu’a qabeessa ta’e akka ta’uuf kan qophaa’an uffata BPA irraa bilisa ta’aniin sararamaniiru.

Kana malees, qaamoleen fayyaa akka Bulchiinsa Nyaataa fi Qorichaa Ameerikaa (FDA) fi Abbaan Taayitaa Nageenya Nyaataa Awurooppaa (EFSA) meeshaalee paakeejii nyaataa fi dhugaatii keessatti fayyadamaniif ulaagaa nageenyaa cimaa kaa’aniiru. Dambiiwwan kun wantootni qaruuraa aluminiyeemii keessatti fayyadaman kamiyyuu fayyaa fayyadamtootaaf balaa akka hin fidne ni taasisa.

4. Nageenya qaruuraa aluminiyeemii ammayyaa .

Guddina teeknooloojii omishaa fi jijjiirama dambiiwwaniitiin, amma yeroo kamiyyuu caalaa qaruuraa aluminiyeemii ammayyaa nageenya qaba. Bakka bu’iinsi BPA meeshaalee filannoo CAN keessatti nageenya dhugaatii qaruuraa mirkaneessuu keessatti tarkaanfii guddaa ta’ee jira.

Oomishtoonni dhugaatii baay’ee beekamoo ta’an hedduun isaanii amma BPA-free linings fayyadamu, kunis nageenya isaanii mirkaneessuuf qorannoo bal’aa keessa darbaniiru. Linings kun akkaataa adda addaatiin epoxy resins ykn polyester coatings kan wal-nyaatinsa can aluminium fi qabiyyee keessa jiru akka hin uumamneef qophaa'e irraa hojjetame. Uffanni ammayyaa kun nageenya kan qabu, summii kan hin qabne yoo ta’u, qaamolee seera baasan addunyaa guutuutti mirkanaa’aniiru.

Fayyadamtootaaf, mirkaneessaa fi asxaa qaruuraa BPA irraa bilisa ta’uu agarsiisu barbaaduun barbaachisaa dha. Kootiin haaraan kun, oomishtoonni balaa keemikaalonni miidhaa geessisan dhugaatii keessa lixuu dhabamsiisuudhaan qulqullina caasaa qaruuraa sanaa eeguu danda’aniiru. Sodaa qaruuraa, biiraa, ykn dhugaatii kamiyyuu bitattan, qaruuraa aluminiyeemii ammayyaa fayyaa fayyadamaa yaada keessa galchuun akka oomishaman mirkaneeffachuu dandeessu.

5. To’annoo qajeelfamaa paakeejii dhugaatii qaruuraa .

Nageenya dhugaatii qaphaa’e mirkaneessuuf, qaamoleen addunyaa mara jiran meeshaalee qaruuraa dhugaatii keessatti fayyadaman itti dhiyeenyaan hordofu. Ameerikaatti FDAn nageenya qaphxii nyaataa kan to’atu yoo ta’u, qaruuraa aluminiyeemii dabalatee. Dambiin nageenya nyaataa FDA madaallii saayinsii cimaa balaa fayyaa fayyadamtootaaf fiduu danda’u irratti hundaa’a. Awurooppaatti EFSAn gahee walfakkaatu qaba, meeshaaleen qaphxii nyaataa fi dhugaatii keessatti akka fayyadamaniif nageenya akka qaban mirkaneessa.

Dhaabbileen kunneen meeshaalee qaphxii keessatti fayyadaman, kanneen akka fooliiwwan qaruuraa aluminiyeemii dabalatee, madaallii yeroo yeroon gaggeessan, isaanis ulaagaalee nageenyaa akka eegan mirkaneessuuf. Balaan jiraachuu danda’u yoo adda baafame, qaamoleen qajeelfama baasan akeekkachiisa kennuu, oomisha yaadachuu, ykn meeshaalee nageenya hin qabne irratti uggura kaa’uuf aangoo qabu.

Dhaabbilee mootummaa kanaan alattis, indaastiriin dhugaatii ulaagaalee nageenyaa ciccimoo dhaabbilee idil-addunyaatiin kaa’aman ni hordofa. To’annoon qajeelfamaa kun oomishaalee akka qaruuraa biiraa aluminiyeemii duwwaa irratti amantaa fayyadamtootaa eeguu keessatti gahee murteessaa qaba, qaphxiin isaanii balaa fayyaa ta’uu danda’u nageenya qabu, qajeelfama, fi qoratameera.

6. Filannoo filannoo qaruuraa aluminiyeemii .

Qaruuraa aluminiyeemii filannoo dhugaatiif filannoo beekamaa fi bal’inaan itti fayyadamnu yoo ta’u, filannoo fayyadamtootaaf argamu qofa miti. Meeshaaleen qaphxii biroo kan akka qaruuraa geejjibaa fi meeshaalee pilaastikii yeroo baay’ee qaruuraa aluminiyeemii wajjin wal bira qabamee yoo ilaalamu, gama nageenyaa, dhiibbaa naannoo fi bu’a qabeessummaa baasiitiin.

Qaruuraa geejjibaa:  Glass meeshaa deebii hin qabnedha, jechuunis qabiyyee keessa jiru waliin wal hin qunnamu jechuudha. Akkasumas miidhagina bareedaa kan dhiyeessu yoo ta'u, irra deebiin cufamuu kan danda'u yoo ta'u, dhugaatiiwwan gatii olaanaa qaban murtaa'aniif jaallatamaadha. Haa ta’u malee, gilaasiin aluminiyeemii caalaa ulfaataa waan ta’eef cabsuuf kan saaxilamu yoo ta’u, kunis baasii doonii ol’aanaa fi balfa baay’ee fiduu danda’a.

Qaruuraa pilaastikii:  Qaruuraa pilaastikii salphaa fi caccabsa kan hin dandeenye yoo ta’u, garuu ifaafi qilleensa irraa eegumsa wal fakkaatu kennuu dhiisuu danda’a, kunis mi’aa fi qulqullina dhugaatii irratti dhiibbaa uumuu danda’a. Dabalataanis, gosootni pilaastikii tokko tokko keemikaalota akka BPA gara qabiyyeetti baasuu danda’u, balaan kun pilaastika BPA irraa bilisa ta’een xiqqaa ta’us.

Qaruuraa aluminiyeemii:  Filannoon kun jiraatus, qaruuraa aluminiyeemii dhugaatii qaphxii, biiraa dabalatee, filannoo baay’ee jaallatamu ta’ee hafa. Isaanis mijannaa, bu’a qabeessummaa baasii fi faayidaa naannoo walitti makuun ni dhiyeessu. Aluminiyeemiin baay’ee deebi’ee kan fayyadamu yoo ta’u, kunis meeshaalee qaphxii biroo wajjin wal bira qabamee yoo ilaalamu dhiibbaa naannoo isaa hir’isa.

Goolaba

Xumura irratti, yaaddoon bu’aa fayyaa qaruuraa aluminiyeemii irraa dhufu marsee jiru baay’inaan bu’uura hin qabu. Qaruuraa biiraa aluminiyeemii duwwaa dabalatee qaruuraa aluminiyeemii ammayyaa, liiniin nageenya qabu, BPA irraa bilisa ta’een kan hojjetamu yoo ta’u, ulaagaalee nageenyaa ciccimoo ta’an kan aanga’oota fayyaatiin hojiirra oolchan. Filannoon qaphxii filannoo kan akka geejjibaa fi pilaastikii faayidaa mataa isaanii kan qaban yoo ta’u, qaruuraa aluminiyeemii filannoo dhugaatiif nageenya qabu, baasii xiqqaa fi naannoodhaaf mijaawaa ta’ee itti fufa.

Fayyadamtoonni meeshaalee paakeejii keessatti fayyadaman nageenya, qajeelfama, fi fayyaa fi nageenya isaaniif sirriitti qoratamuu isaanii beekuun, dhugaatii isaanii isa qaruuraa keessa jiran mi’eeffachuu danda’u. Qaruuraa aluminiyeemii filachuudhaan, filannoo nageenya qabu gochuu qofa osoo hin taane furmaata qaphxii qabatamaa fi itti fufiinsa qabu deeggaraa jirta.

Yoo gabaa keessa jirtan qulqullina olaanaa, amanamaa qaruuraa biiraa aluminium, oomishaalee keenya caalaa hin ilaalin, sadarkaa nageenyaa fi turtii olaanaa guutuuf kan qophaa'e. Waa'ee dhiyeessii keenya aluminium can fi akkaataa isaan sarara oomisha keessanii guddisuu danda'an caalaatti baruuf har'a nu qunnamaa!