Views: 0 Barreessaa: Gulaalaa Saayitii Yeroo maxxansi: 2025-01-16 Ka'umsa: Bakka
Addunyaa har’aa keessatti, filannoo meeshaalee paakeejii gidduu jiru yeroo kamiyyuu caalaa murteessaa ta’eera, keessumaa yeroo dhugaatii akka dhumu biiraa . Yaaddoon naannoo fi fayyaa guddachaa dhufuun, fayyadamtoonni qaruuraa aluminiyeemii biiraa irraa dhuguun meeshaa pilaastikii fayyadamuu caalaa gaarii ta’uu isaa gaaffii keessa galchaa jiru. Barreeffamni kun gama adda addaatiin falmii kana keessa lixee, dhiibbaa naannoo, yaaddoo fayyaa, fi filannoo fayyadamtootaa waliigalaa qaruuraa aluminiyeemii biiraa fi qaruuraa pilaastikii wajjin walqabatee jiru qorata.
Faayidaa guddaa keessaa tokko . Qaruuraa aluminiyeemii biiraa deebi'anii fayyadamuu isaaniiti. Aluminiyeemiin baay’ee deebi’ee kan fayyadamu yoo ta’u, akka waldaa aluminiyeemiitti, aluminiyeemii deebi’ee fayyadame meeshaalee jallisii irraa aluminiyeemii haaraa uumuu caalaa anniisaa %95 gadi fayyadama. Qaruuraa aluminiyeemii qulqullina osoo hin dhabin yeroo hin murtoofneef deebi’anii fayyadamuu qofa osoo hin taane, pilaastikiin wal bira qabamee yoo ilaalamu kaarboonii gadi aanaa qabu.
Faallaa kanaatiin, saffisi pilaastikii deebi’anii fayyadamuu haalaan gadi aanaadha. Gosoonni pilaastikii baay’een deebi’anii fayyadamuu kan danda’an ta’us, adeemsichi yeroo baay’ee anniisaa kan barbaadu fi gahumsa kan hin qabne dha. Fakkeenyaaf, balfa pilaastikii keessaa gara %9 qofatu akka addunyaatti deebi’ee fayyadama. Garaagarummaan kun balfa pilaastikii bakka kuufamaafi galaana keessatti xumuramu, faalamaaf gumaachuu fi lubbu qabeeyyii galaanaa miidhuu danda’a.
Faalamni pilaastikii dhimma addunyaa dhiibbaa qabu ta’eera. Fayyadamtoonni hedduun balfa pilaastikii naannoo irratti, keessumaa galaana keessatti dhiibbaa yeroo dheeraa akkamii akka geessisu yaaddoo qabu. Bineensonni galaanaa yeroo baay’ee pilaastikii dogoggorsuun nyaata liqimsuu fi yeroo baay’ee bu’aa lubbuu namaa galaafatutti geessu. Walbira qabamee yoo ilaalamu, qaruuraa aluminiyeemii biiraa yeroo sirnaan deebi’anii fayyadaman balaa wal fakkaatu hin fidan.
Qorannoon Ellen MacArthur Foundation jedhamu akka tilmaametti, bara 2025tti, ulfaatinaan qurxummii galaana keessa jiru caalaa pilaastikiin jiraachuu danda'a. Istaatistiksii sodaachisaan kun gara filannoowwan paakeejii itti fufiinsa qabanitti ce’uu, akka qaruuraa aluminiyeemii biiraa, ariifachiisaa ta’uu isaa hubachiisa ..
Wanti murteessaan ilaalamuu qabu kan biraan immoo keemikaalaan dhangala’uu danda’uudha. Fayyadamtoonni baay’een keemikaala qaruuraa pilaastikii irraa miidhaa geessisu gara dhugaatiitti dhangala’u, keessumaa yeroo ho’aaf ykn ifa aduudhaaf saaxilaman ni yaadda’u. Keemikaalonni akka BPA (bisphenol A) dhimmoota fayyaa adda addaa waliin walqabatee jira, kunis madaallii hormoonii dhabuu fi balaa kaansarii dabaluu dabalatee.
Qaruuraa aluminiyeemii biiraa , gama biraatiin, uffannaa eegumsaa kan kallattiin dhugaatii fi aluminiyeemii gidduutti wal hin qunnamne waliin sararamee jira. Uffanni kun fayyadamaaf nageenya akka qabaatu kan qophaa’e yoo ta’u, balaa keemikaalaan liqimsuu haalaan hir’isa. Qorannoon akka agarsiisutti yeroo liiniin hin tuqamne qaruuraa aluminiyeemii irraa dhuguu wajjin walqabatee balaan xiqqaan akka jiru agarsiisa.
Namoonni biiraa jaallatan hedduun falmu . qaruuraa aluminiyeemii biiraa mi’aa fi qulqullina dhugaatii pilaastikii caalaa akka eegu Aluminium cans ifa akka hin saaxilamne ittisa, kunis 'skunky' mi'aa biiraa keessatti fiduu danda'a. Dabalataanis, chaappaan qaruuraa qilleensi hin seenne kaarbooneeshinii eeguuf gargaara, kunis biirri akka haaraa fi qulqulluu ta’u mirkaneessa.
Faallaa kanaatiin, qaruuraa pilaastikii oksijiiniin akka seenu hayyamuu danda’a, kunis yeroon darbaa deemuun qulqullina biiraa gadi buusu danda’a. Warra mi’aa fi qulqullinaaf dursa kennan, garaagarummaan kun filachuuf murteessaa ta’uu danda’a . qaruuraa aluminiyeemii biiraa pilaastikii caalaa
Hubannoon fayyadamtootaa dhimma naannoo fi fayyaa guddachaa dhufuun, filannoo irratti jijjiiramni mul’atu gara paakeejii itti fufiinsa qabuutti mul’ateera. Qorannoon Nielsen gaggeesse akka agarsiisutti fayyadamtoonni addunyaa %73 dhiibbaa naannoo isaanii hir’isuuf amala fayyadama isaanii jijjiiruuf fedhii qabu. Adeemsi kun industirii dhugaatii keessatti kan calaqqisu yoo ta’u, maqaaleen hedduun qaruuraa aluminiyeemii biiraa filachaa jiru. pilaastikii irratti
Maqaawwan gochaalee ikoo-fayyadamaa dursan yeroo baay’ee fayyadamtoota biratti haala gaariin ilaalamu. fayyadamuun Beer aluminium cans , dhaabbileen suuraa maqaa isaanii guddisuu fi maamiltoota naannoo irratti dammaqan hawwachuu danda'u. Biiroonni hojii harkaa fi maqaawwan biiraa gurguddoon hedduun gara aluminiyeemiitti jijjiiruun, itti fufiinsi qabxii gurgurtaa ta’uu akka danda’u hubachiisaniiru.
Baasii qaruuraa aluminiyeemii biiraa fi qaruuraa pilaastikii yeroo wal bira qabdan gosootni qaphxii lamaan isaanii bu’aa fi miidhaa isaanii qabu. Walumaagalatti, qaruuraa pilaastikii caalaa oomishuuf baasii guddaa kan gaafatu yoo ta’u, gatii isaaniis haala gaariin qabachuuf carraaqu. Kana jechuun, yeroo dheeraa keessatti, maqaaleen balfa hir’isuu fi saffisa deebi’anii fayyadamuu dabaluudhaan maallaqa qusachuu danda’u.
| Gosa Paakeejii Baasii | Omishaa | Saffisa Deebi’ee | Balaa Fayyaa Mi’aa Eegumsa . | Fayyadamaa |
|---|---|---|---|---|
| Aluminiyeemii Biiraa Can . | Olka'aa . | 95% . | Gadi bu'aa | Baay'ee gaarii |
| Qaruuraa pilaastikii . | Gadi buusuu | 9% . | Giddugaleessa | Giddugaleessa |
Dhumarratti, filannoo gidduu jiru . Qaruuraa aluminiyeemii biiraa fi qaruuraa pilaastikii dhiibbaa naannoo, ilaalcha fayyaa, fi filannoo fayyadamtootaa irratti gadi bu'a. Qaruuraa aluminiyeemii biiraa akka filannoo itti fufiinsa qabuutti adda ba’ee mul’ata, saffisa deebi’anii fayyadamuu ol’aanaa fi dandeettii keemikaalaan liqimsuu xiqqaa qaba. Akkasumas mi’aa fi qulqullina biiraa meeshaalee pilaastikii caalaa ni eegu.
Industiriin dhugaatii guddachaa dhufuun, fayyadamtoonni filannoowwan ikoo-fayyadamaa fi fayyaa irratti xiyyeeffatanitti akka jilbeenfatan ifaadha. Adeemsi kun waggoota dhufan keessatti saffisiisuun waan hin oolleef, qaruuraa aluminiyeemii biiraa fayyadamtootaa fi maqaa daldalaa biratti filannoo jaallatamaadha.
Walumaagalatti, itti fufiinsaafi qulqullinaaf quuqama yoo qabaattan, qaruuraa pilaastikii irratti qaruuraa aluminiyeemii biiraa filachuun tarkaanfii kallattii sirrii ta'edha. Pilaaneetii fayya qabeessa ta'eef gumaachuu qofa osoo hin taane, muuxannoo dhugaatii olaanaa ta'e ni gammadda.
